इम्पोस्टर सिंड्रोम: उच्च ध्येयवादी लोकांना फ्रॉडसारखे का वाटते (आणि त्यावर मात कशी करावी)

इम्पोस्टर सिंड्रोम: उच्च ध्येय असलेल्यांचा गुप्त संघर्ष

तुम्ही परीक्षा पास केली आहे, प्रमोशन मिळवले आहे आणि सतत अपेक्षांपेक्षा जास्त चांगली कामगिरी केली आहे. कागदावर तुम्ही खूप यशस्वी आहात. तरीही, एक टोचणी देणारा आवाज तुमच्या कानात कुजबुजतो: "तुम्ही हे पात्र नाही आहात. तुम्ही फक्त नशीबवान आहात. लवकरच त्यांना कळेल की तुम्ही ढोंगी आहात." मित्रांनो, याच भावनेला इम्पोस्टर सिंड्रोम म्हणतात.

इम्पोस्टर सिंड्रोम हा औपचारिकपणे ओळखला जाणारा मानसिक विकार नाही, परंतु हा एक व्यापक मनोवैज्ञानिक नमुना आहे जिथे व्यक्ती त्यांच्या कर्तृत्वावर शंका घेतात आणि उघडकीस येण्याच्या सतत भीतीमुळे ग्रासलेले असतात. हे विशेषतः उच्च ध्येय असलेल्या व्यक्तींमध्ये सामान्य आहे, जे बाह्यतः यशस्वी असतात पण आंतरिकरित्या आत्म-शंकांनी त्रस्त असतात.

इम्पोस्टर सिंड्रोम म्हणजे नक्की काय?

1978 मध्ये Pauline Rose Clance आणि Suzanne Imes या मानसशास्त्रज्ञांनी 'इम्पोस्टर सिंड्रोम' हा शब्द तयार केला. सुरुवातीला, त्यांनी उच्च ध्येय असलेल्या महिलांवर लक्ष केंद्रित केले. तथापि, आता हे समजले जाते की याचा परिणाम सर्व लिंग, वर्ण आणि सामाजिक-आर्थिक पार्श्वभूमीच्या लोकांवर होतो. हे Competence नसण्याबद्दल नाही; तर Competence असूनही Competence नसल्याच्या समजेबद्दल आहे.

कल्पना करा, एक प्रतिभावान सॉफ्टवेअर इंजिनियर असा विचार करतो की त्याचे यश केवळ योग्य वेळी योग्य ठिकाणी असल्यामुळे आहे, त्यांच्या कठोर परिश्रम आणि कौशल्ये सुधारण्यासाठी दिलेल्या योगदानाला ते कमी लेखतात. किंवा एक उत्कृष्ट मार्केटिंग कार्यकारी त्यांच्या यशस्वी मोहिमांचे श्रेय नशिबाला देतात, त्यांच्या धोरणात्मक विचार आणि सर्जनशील दृष्टिकोनला नाही. ही इम्पोस्टर सिंड्रोमची उत्कृष्ट उदाहरणे आहेत.

उच्च ध्येय असलेले लोक याला बळी का पडतात?

उच्च ध्येय असलेल्या लोकांमध्ये इम्पोस्टर सिंड्रोमच्या प्रसारास अनेक घटक कारणीभूत आहेत:

• परिपूर्णतावाद: उच्च ध्येय असलेले लोक स्वतःसाठी अशक्यप्राय उच्च ध्येये ठेवतात. कोणतीही त्रुटी किंवा चूक त्यांना पुरेसे चांगले नसल्याचा त्यांचा विश्वास दृढ करते.

• अपयशाची भीती: निर्दोष कामगिरी टिकवून ठेवण्याचा दबाव खूप जास्त असू शकतो. कमी पडण्याची भीती इम्पोस्टर सिंड्रोमच्या चक्राला इंधन देते.

• बाह्य घटकांना यशाचे श्रेय देणे: वैयक्तिक क्षमता कमी लेखणे आणि यश नशीब, वेळ किंवा इतर बाह्य घटकांना देणे, व्यक्तींना त्यांचे यश आत्मसात करण्यापासून प्रतिबंधित करते.

• सामाजिक तुलना: सतत इतरांची तुलना करणे, विशेषत: स्पर्धात्मक वातावरणात, अपुरेपणाची भावना निर्माण करू शकते. सोशल मीडिया, यशाचे क्युरेट केलेले प्रदर्शन, हे आणखी वाढवू शकते.

• लहानपणीचे अनुभव: सतत मूल्यांकन केले जात आहे किंवा कामगिरी करण्यासाठी दबाव आहे असे वाटणे, यासारखे बालपणी मिळालेले संदेश इम्पोस्टर सिंड्रोमच्या विकासास कारणीभूत ठरू शकतात.

• व्यवस्थात्मक समस्या: उपेक्षित गट अनेकदा अतिरिक्त दबाव आणि पूर्वग्रहांना तोंड देतात, ज्यामुळे आत्म-शंका आणि अपुरेपणाची भावना वाढू शकते, ज्यामुळे ते इम्पोस्टर सिंड्रोमला अधिक असुरक्षित बनतात.

इम्पोस्टर सिंड्रोमचे विविध प्रकार

मानसशास्त्रज्ञ Valerie Young यांनी इम्पोस्टर सिंड्रोमशी संबंधित पाच विशिष्ट "Competency Types" ओळखले आहेत:

• परिपूर्णतावादी: वास्तव नसलेल्या मानकांनी प्रेरित होऊन, ते अगदी लहान चूक झाल्यास अयशस्वी झाल्यासारखे वाटतात.

• सुपरवुमन/सुपरमॅन: त्यांचे मूल्य सिद्ध करण्यासाठी जीवनातील प्रत्येक गोष्टीत उत्कृष्ट असणे आवश्यक आहे, असे त्यांना वाटते, ज्यामुळे थकवा आणि burnout येतो.

• तज्ञ: त्यांना सर्व काही माहित असणे आवश्यक आहे असे वाटते आणि अज्ञानी किंवा inexperienced म्हणून उघडकीस येण्याची भीती वाटते.

• नैसर्गिक बुद्धिवान: त्यांचा असा विश्वास आहे की यश सहजतेने मिळायला हवे आणि एखाद्या कामात संघर्ष केल्यावर त्यांना लाज वाटते.

• एकाकी: ते स्वतंत्रपणे काम करण्यास प्राधान्य देतात आणि मदतीसाठी विचारणे टाळतात, कारण त्यामुळे त्यांची अक्षमता उघड होईल, अशी त्यांना भीती वाटते.

मुक्त कसे व्हावे: इम्पोस्टर सिंड्रोमवर मात करण्यासाठी रणनीती

इम्पोस्टर सिंड्रोमवर मात करणे हा एक प्रवास आहे, गंतव्यस्थान नाही. यासाठी आत्म-जागरूकता, आत्म-करुणा आणि नकारात्मक विचारांना आव्हान देण्याची तयारी आवश्यक आहे.

• आपल्या भावना ओळखा आणि स्वीकारा: पहिले पाऊल म्हणजे आपण इम्पोस्टर सिंड्रोम अनुभवत आहोत हे ओळखणे आणि स्वीकारणे. आपल्या भावनांना तर्कहीन म्हणून नाकारू नका; त्यांना महत्व द्या.

• आपल्या नकारात्मक विचारांना आव्हान द्या: जेव्हा तुम्हाला नकारात्मक विचार येत आहेत असे लक्षात येते, तेव्हा स्वतःला विचारा: हा विचार पुराव्यावर आधारित आहे की फक्त एक भावना आहे? माझ्या यशासाठी इतर कोणते स्पष्टीकरण आहेत?

• आपला दृष्टिकोन बदला: आपण काय साध्य केले नाही यावर लक्ष केंद्रित करण्याऐवजी, आपण काय साध्य केले आहे यावर लक्ष केंद्रित करा. आपल्या यशाचा रेकॉर्ड ठेवा आणि जेव्हा तुम्हाला शंका वाटेल तेव्हा तो पहा.

• आत्म-करुणा करा: स्वतःशी त्याच दयाळूपणाने आणि समजूतदारपणे वागा जसे तुम्ही एखाद्या मित्राला वागवता. प्रत्येकजण चुका करतो आणि setbacks अनुभवतो हे स्वीकारा.

• आपल्या भावना व्यक्त करा: आपले अनुभव विश्वासू मित्र, कुटुंबीय किंवा therapist सोबत सांगा. आपल्या भावना सामायिक केल्याने तुम्हाला हे जाणवू शकते की तुम्ही एकटे नाही आहात आणि तुम्हाला मौल्यवान आधार मिळू शकतो.

• अपूर्णता स्वीकारा: यशस्वी होण्यासाठी परिपूर्ण असणे आवश्यक नाही हे स्वीकारा. आपल्या त्रुटी स्वीकारा आणि आपल्या चुकांमधून शिका.

• शिकण्यावर आणि वाढण्यावर लक्ष केंद्रित करा: स्वतःला सिद्ध करण्याऐवजी शिकण्यावर आणि वाढण्यावर आपले लक्ष केंद्रित करा. विकासाच्या संधी म्हणून आव्हानांकडे पहा, आपल्या आत्म-विश्वासाला धोका म्हणून नाही.

• व्यावसायिक मदत घ्या: जर इम्पोस्टर सिंड्रोम तुमच्या जीवनावर लक्षणीय परिणाम करत असेल, तर therapist किंवा counselor कडून व्यावसायिक मदत घेण्याचा विचार करा. ते नकारात्मक विचार पद्धतींना आव्हान देण्यासाठी आणि coping mechanisms विकसित करण्यासाठी मार्गदर्शन आणि समर्थन देऊ शकतात.

इम्पोस्टर सिंड्रोम एक दुर्बल करणारा अनुभव असू शकतो, परंतु तो असाध्य नाही. अंतर्निहित कारणे समजून घेऊन, आपले ट्रिगर ओळखून आणि प्रभावी coping strategies अंमलात आणून, आपण आत्म-शंकेच्या चक्रातून मुक्त होऊ शकता आणि आपल्या खऱ्या क्षमतेला स्वीकारू शकता. लक्षात ठेवा, तुमची उद्दिष्ट्ये योग्य आहेत, तुमची कौशल्ये मौल्यवान आहेत आणि तुम्ही जिथे आहात तिथे असण्यास तुम्ही पात्र आहात.